შაქრიანი დიაბეტი ფართოდ გავრცელებული დაავადებაა, რომლის დროსაც სისხლში მომატებულია გლუკოზის კონცენტრაცია ხანგრძლივი პერიოდის განმავლობაში.
ორგანიზმში ინსულინის ნაკლებობა იწვევს დიაბეტის. ინსულინის დანაკლისის მხრივ შეიძლება გამოწვეული იყოს იმით, რომ პანკრეასი ვერ გამოიმუშავებს ამ ჰორმონის საკმარის რაოდენობას. სხვა შემთხვევაში ინსულინი გამომუშავდება საკმაო რაოდენობით, მაგრამ ნივთიერებათა ცვლის ზოგადი მოშლილობის გამო იგი ვერ მოქმედებს ეფექტურად. ამიტომაა, რომ არსებობს დიაბეტის სხვადასხვა სახეობა. დიაბეტის დროს სისხლში გროვდება გლუკოზის ზედმეტი რაოდენობა, შემდეგ კი იწყება მისი გამოყოფა შარდით.
უშაქრო დიაბეტი ქრონიკული დაავადებაა, რომელსაც იწვევს ვაზოპრესინის – ორგანიზმის წყალმარილოვანი ცვლის მარეგულირებელი ერთ-ერთი მთავარი ჰორმონის – გამომუშავების შემცირება ან თირკმელზე მისი პერიფერიული ზემოქმედების დათრგუნვა. შარდსაწინააღმდეგო მოქმედების გამო ვაზოპრესინს ანტიდიურეზულ ჰორმონს უწოდებენ. უშაქრო დიაბეტი არცთუ ისე გავრცელებულია. ენდოკრინულ დაავადებებს შორის მისი პროცენტული მაჩვენებელი 0,5-0,7-ს უდრის (15 000-17 000-დან 1 შემთხვევა). ყოველწლიურად 1 000 000 კაცზე დაავადების ერთი ახალი შემთხვევა ვლინდება. უმეტესად მამაკაცები ავადდებიან. ბავშვებში უშაქრო დიაბეტი უპირატესად 12 წლის ასაკიდან გვხვდება.
ვივიენის რედაქციამ გადაწყვიტა მოგცეთ საინტერესო და საჭირო, გასათვალისწინებელი რჩევები დიაბეტის პრობლემასთან გასამკლავებლად. გაეცანით, შეიარაღდით ინფორმაციით და იყავით ჯანმრთელები.
- უშაქრო დიაბეტი – ის გამოიხატება დიდი რაოდენობისა და ხშირი შარდის გამოყოფით. მაგრამ შარდში შაქრის შემცველობა ნორმალურია, რამდენადაც შარდთან ერთად გამოიყოფა ძალიან დიდი რაოდენობით აზოტი და ფოსფორი. ასეთი ავადმყოფი ადვილად იღლება, აქვს სიმშრალე კანზე და პირში. ნერწყვის გაშრობა, ეს კი ხდება ნერვიულობის ნიადაგზე. ამ დროს გამამაგრებელ საშუალებად ითვლება რკინა, ბრომი, ვალერიანის წვეთები. ხოლო ავადმყოფობის შემოტევის დროს კარგია მივიღოთ გლიცერინი სუფრის კოვზი დღეში. ორგანიზმიდან ხშირი შარდვით გამოდევნილი ფოსფორის შესავსებად უნდა ვიკვებოთ თევზის ხორცით, კიბორჩხალით, ვსვათ რძე, მივიღოთ ცილა. რათა ფოსფორით მომარაგდეს ადამიანის ტვინი.
- შაქრიანი დიაბეტი: ამ დროს შარდი შეიცავს ყურძნის შაქრისა და მჟაუნა მჟავის დიდ რაოდენობას, რასაც მივყავართ თირკმელებში ქვების წარმოქმნამდე.
- ავადმყოფობის ნიშნებია: ხშირი შარდვა, შიმშილის მუდმივი გრძნობა, დაუოკებელი წყურვილი, სისუსტე, მხედველობის გაუარესება, პირში რკინის გემო, ჭრილობების ცუდი შეხორცება, კანის ქავილი, სისხლში და შარდში შაქრის შემცველობა. პირველ რიგში უნდა შევწყვიტოთ შაქრის შემცველი პროდუქტების
- [*]გამოყენება კვებით რაციონში: პურის, ბრინჯის, ბურღულის, მარცვლოვანი ნაყოფების. სამაგიეროდ უნდა ვიკვებოთ ხორცის სხვადასხვა სახეობის დიდი რაოდენობებით, ცხიმებით და ახალი ხილით, გარდა ყურძნისა, ბალის და ქლიავისა, რომლებიც შეიცავენ სახამებელს დიდი რაოდენობით. კარგი საშუალებაა აჭრილი რძე, ხაჭო და დო. ცხიმების გადამუშავების გასაუმჯობესებლად აუცილებელია საკმაზების მიღება. კარგ საშუალებად ითვლება ახალი ხილის დიეტა, რომელიც უნდა ჩავატაროთ კვირაში ერთხელ. ხშირად გადავყლაპოთ სამი-ოთხი ცალი ახალი კვერცხი და კარაქი. კარგ საშუალებად ითვლება ღინჯის ფოთლების ნახარშის მიღება, აგრეთვე შეიძლება მივიღოთ მდოგვის თესლები ჩაის კოვზით სამჯერ დღეში. აკრძალულია ინსულინის მიღება. დიაბეტი მემკვიდრეობითი ავადმყოფობაა.
ხშირად დასმული კითხვები (Q&A)
- რა განსხვავებაა შაქრიან და უშაქრო დიაბეტს შორის?
შაქრიანი დიაბეტი არის მეტაბოლური დაავადება, რომელიც უკავშირდება ინსულინის დეფიციტს ან მოქმედების მოშლას, რასაც თან სდევს გლუკოზის მომატება სისხლში. უშაქრო დიაბეტი კი გამოწვეულია ვაზოპრესინის დეფიციტით, რაც იწვევს ძლიერ შარდვასა და წყლის ბალანსის დარღვევას ორგანიზმში, თუმცა სისხლში შაქრის რაოდენობა ნორმაში რჩება. - შაქრიანი დიაბეტის დროს სრულად აკრძალულია თუ არა შაქარი?
დიახ, შაქარი და სწრაფი ნახშირწყლები მკაცრად შეზღუდულია. ისინი იწვევენ გლუკოზის სწრაფ მატებას სისხლში. დიაბეტის მართვისთვის აუცილებელია დაბალი გლიკემიური ინდექსის მქონე პროდუქტების არჩევა. - უშაქრო დიაბეტის დროს რატომ არის ფოსფორის მიღება მნიშვნელოვანი?
ხშირი შარდვა იწვევს ფოსფორის დაკარგვას ორგანიზმიდან, რაც აუცილებელია ტვინის, ძვლებისა და უჯრედთა ნორმალური ფუნქციონირებისთვის. ამიტომ მნიშვნელოვანია თევზის, რძის პროდუქტებისა და ცილების მიღება. - შესაძლებელია თუ არა დიაბეტის მკურნალობა მხოლოდ დიეტით?
შაქრიანი დიაბეტის მსუბუქ ფორმებში დიეტა და ფიზიკური აქტივობა საკმარისია. თუმცა ბევრ შემთხვევაში საჭიროა მედიკამენტოზური მკურნალობა ან ინსულინის თერაპია. უშაქრო დიაბეტი ძირითადად ჰორმონალური პრეპარატებით მკურნალობას საჭიროებს. - როგორ დავარეგულიროთ წყურვილი და ხშირი შარდვა უშაქრო დიაბეტის დროს?
წყურვილი და შარდვა ვაზოპრესინის უკმარისობის შედეგია. მნიშვნელოვანია ექიმის მიერ დანიშნული ჰორმონების მიღება და საკვების საშუალებით მინერალური ბალანსის აღდგენა, განსაკუთრებით — ფოსფორის და კალიუმის. - ინსულინის გამოყენება მართებულია თუ არა შაქრიანი დიაბეტის დროს?
ინსულინი აუცილებელია პირველი ტიპის დიაბეტით დაავადებულებისთვის. თუმცა მეორე ტიპის დიაბეტის დროს ხშირად ექიმები იწყებენ დიეტითა და აბებით, ინსულინს კი მხოლოდ მძიმე ან გაუმჯობესებაზე არრეაგირებელი შემთხვევებისას ნიშნავენ. - შესაძლებელია თუ არა დიაბეტის სრულად განკურნება?
ამჟამად შაქრიანი და უშაქრო დიაბეტი განუკურნებელია, თუმცა სწორად შერჩეული დიეტით, ცხოვრების წესითა და მედიკამენტოზური მკურნალობით შესაძლებელია დაავადების მართვა და გართულებების თავიდან აცილება. - მემკვიდრეობით გადადის თუ არა დიაბეტი?
დიახ, შაქრიანი დიაბეტის ორივე ფორმას აქვს მემკვიდრეობითი კომპონენტი. განსაკუთრებით მაღალია მეორე ტიპის დიაბეტის რისკი, თუ ოჯახში არსებობდა დაავადების შემთხვევა.
რედაქციისგან:საერთაშორისო კვლევები აჩვენებს, რომ შაქრიანი დიაბეტის მართვის ერთ-ერთი ყველაზე ეფექტური გზა არის დაბალი გლიკემიური ინდექსის მქონე დიეტა და ფიზიკური აქტივობა (ADA, 2023). აგრეთვე, ბუნებრივი მცენარეული საშუალებების ინტეგრაცია მედიკამენტოზურ მკურნალობასთან შეიძლება მნიშვნელოვნად გააუმჯობესოს მდგომარეობა და შეამციროს გართულებები (WHO, 2022).
უშაქრო დიაბეტის მართვაში კი მნიშვნელოვანია სითხის ბალანსის რეგულირება და ვაზოპრესინის დონის მონიტორინგი. მიუხედავად იმისა, რომ იგი იშვიათი დაავადებაა, მისი დროული დიაგნოსტიკა და სწორად შერჩეული კვებითი რეჟიმი დაგვეხმარება ცხოვრების ხარისხის შენარჩუნებაში.
