ბოლო ათწლეულის გლობალური კრიზისები ვიღაცის სასტიკი ფანტაზიის ნაყოფს მოგვაგონებს. დროდადრო გიჩნდება განცდა, რომ ეს ყველაფერი სადღაც უკვე გინახავს. ასეც არის! ორუელის სკანდალურმა რომანმა „1984“ თავის ფურცლებზე მოაგროვა მომავლის უამრავი საშინელი წინასწარმეტყველება, რომლებიც უკვე ხდება. ცნობილი ანტიუტოპიის ავტორმა თანამედროვე საზოგადოება და ტექნოლოგია ისე აღწერა, თითქოს საკუთარი თვალით ნახა. ვივიენის დღევანდელ სტატიაში ყველაზე შოკისმომგვრელ დამთხვევებზე ვისაუბრებთ.
ორუელის რომანი
ჯორჯ ორუელმა მხოლოდ 47 წელი იცოცხლა, მაგრამ მონუმენტური მემკვიდრეობა დატოვა თავისი რომანების, მოთხრობების, ნოველებისა და ესეების სახით. რომანის „1984“-ის ყურადღებიანმა მკითხველებმა შეძლეს მწერლის 8 წინასწარმეტყველების პოვნა, რომლებიც უკვე ახდა. ეს მართლაც შთამბეჭდავია!
წინასწარმეტყველება მსოფლიოში ადამიანების ერთმანეთის მიმართ სიძულვილის შესახებ
ამ შხამიანმა გრძნობამ რომანის გმირები ომების, ტოტალიტარიზმის, თავისუფლებების შეზღუდვისა და ფარული შეთქმულებებისკენ მიიყვანა. საკუთარი თავის და საზოგადოების მიმართ სიძულვილის გამო ადამიანებმა გადალახეს ზღვარი და დაიწყეს საკუთარი თავის განადგურება ტექნოლოგიების დახმარებით. მათ გამოიყენეს გენეტიკური ინჟინერია მიზნობრივი პროგრამირებისთვის. გაანადგურეს საგანმანათლებლო სისტემა და ოჯახისა და ქორწინების ინსტიტუტი.
„ცივი ომის” კონცეფცია სწორედ ბრიტანელი პროზაიკოსის წყალობით შემოიღეს. იგი აღნიშნავდა ხალხთა ერთმანეთის მიმართ სიძულვილის ყოვლისმომცველ გამოვლინებას.
გაუთავებელი ომები
ორუელის სამყაროში მხოლოდ 3 დიდი სახელმწიფოა დარჩენილი: ევრაზია, ოკეანია და ოსტაზია. ნებისმიერ დროს ორ ქვეყანას შორის იყო სამხედრო კონფლიქტი. ყოველ 4 წელიწადში ერთხელ ოკეანია ცვლიდა მტერს და ოფიციალურ დოქტრინას, ხოლო ჭეშმარიტების სამინისტროს თანამშრომლები ასუფთავებდნენ და ცვლიდნენ დოკუმენტებში არსებულ მონაცემებს.
„ოკეანია ყოველთვის ომში იყო ოსტაზიასთან!” – იუწყებოდა პროპაგანდა. მანამდე კი სულ რაღაც ერთი კვირით ადრე იყო მასთან ალიანსში და ევრაზიასთან იბრძოდა. მაგრამ ამას ვერავინ დაამტკიცებდა – ქაღალდზე მტკიცებულება აღარ არსებობდა!
რა ხდება დღეს? მსოფლიოს ძირითადი სახელმწიფოები აწარმოებენ შეუჩერებელ ბრძოლას რესურსებისა და ჭკვიანი ტვინებისთვის და დასასრული არ ჩანს.
ვიდეო თვალთვალის მოწყობილობები
„1984“-ის შემქმნელი გარკვეულ „ტელეეკრანებზე“ საუბრობს. ისინი ჰგავს დიდ ტელევიზორებს და გვხვდება ყველა სახლში და საჯარო ადგილას. მათი დახმარებით ხელისუფლება მოსახლეობაში საკუთარ იდეებს ავრცელებს. ხოლო „ტელეეკრანების“ მეშვეობით ოკეანიის მოქალაქეებს აკონტროლებს რეპრესიული ორგანო – „აზრის პოლიცია“. მოწყობილობებს შეუძლიათ ამოიცნონ სახეები, მიმიკები და გამოააშკარაონ შეთქმულები.
დღესდღეობით მაღალტექნოლოგიებმა ასევე ისწავლეს სახეებისა და მეტყველების ამოცნობა. ნებისმიერ მცოდნეს, რომელსაც აქვს მავნე განზრახვა, შეუძლია გატეხოს ისინი პიროვნების დასაზვერად.
მაგალითად, 2014 წელს Facebook-ი ხმამაღალი სკანდალის ცენტრში აღმოჩნდა. მას კომერციულ მოსმენაში ედებოდა ბრალი. სანამ მომხმარებელი სტატუსს აახლებდა, აპი ავტომატურად ამოიცნობდა სატელევიზიო შოუებს და მუსიკას, რათა შემდეგ შესაბამისი რეკლამა ეჩვენებინა. Google და Apple-ის ხმოვანი ასისტენტები კი მთელი დღის განმავლობაში გვისმენენ.
„უფროსი ძმა გიყურებს”
„1984“-ის სიუჟეტში უფროსი ძმა გვევლინება როგორც ერთგვარი გლობალური ზედამხედველი, რომელიც სჯის დაუმორჩილებლობას. პლაკატები, მისი გამოსახულებით ყველა კედლიდან უყურებდნენ ოკეანიის მცხოვრებლებს. სადაც არ უნდა წასულიყო ადამიანი, დიდი ძმის თვალები მიჰყვებოდა.
მსგავსი ტაქტიკა 2018 წელს ჩრდილოეთ კორეელმა პროპაგანდისტებმაც გამოიყენეს. კიმ ჩენ ინის პლაკატები ხალხს უფრო გულმოდგინე შრომისკენ მოუწოდებდა. ვენესუელის ყოფილი პრეზიდენტის უგო ჩავესის თვალები კი – ქვეყნის მაცხოვრებლებს სახლებისა და ბილბორდების ყველა კედლიდან აკვირდებოდა.
ისტორიის „წაშლა“
ორუელის ყველაზე შემზარავი პროგნოზი, ალბათ, ჭეშმარიტების ძიებას ეხება. მწერალს ეშინოდა, რომ ის შეწყვეტდა ვინმეს დაინტერესებას ან უბრალოდ ინფორმაციულ ხმაურში ჩაიძირებოდა.
რომანის სიუჟეტის მიხედვით, ოკეანიის მთავრობა რეგულარულად აყალბებდა მონაცემებს და საეჭვო ისტორიულ ფაქტებს შლიდა. მთელ ბინძურ საქმეს სიმართლის სამინისტრო აკეთებდა.
ამას დღეს ზოგიერთი ქვეყანაც აკეთებს. ისინი ისტორიას პოლიტიკურ იარაღად იყენებენ თავიანთი იმპერიალისტური გეგმების გასამართლებლად. მათ მოსახლეობას არ სურს მონაცემების გადამოწმება. ის იტაცებს იდეოლოგიას და ხდება მასობრივი დანაშაულის ჩამდენი.
ისტორიის წაშლის კიდევ ერთი მაგალითია დავიწყების უფლების შესახებ კანონის განხორციელება. მისი წყალობით ნებისმიერს შეუძლია მოითხოვოს ცილისმწამებლური ინფორმაციის საძიებო სისტემებიდან ამოღება.
დიდი სამხედრო ბაზები
ორუელის რომანი აღწერს უზარმაზარ მცურავ ციხესიმაგრეებს, რომლებმაც „შთანთქეს იმდენი შრომა, რამდენიც რამდენიმე ასეული სატვირთო გემის მშენებლობაზე დაიხარჯებოდა“. ეს ჩაუძირავი სამხედრო ბაზები „იცავდა საზღვაო კომუნიკაციების სტრატეგიულ პუნქტებს“.
მათი თანამედროვე განსახიერება არის ავიამზიდები და ხელოვნური კუნძულები, რომლებზეც განთავსებულია აეროპორტები, სამხედრო ბაზები, ვერტმფრენები, კურორტები და სავაჭრო ცენტრები. მაგალითად, 2015 წელს ჩინეთმა დაიწყო 3 კილომეტრზე მეტი სიგრძის ასეთი პლატფორმის შემუშავება. მანამდე მსგავს პროექტებს აშშ და იაპონიაც შეისწავლიდნენ.
ხელოვნური ინტელექტი და ხმის ტექსტად გარდაქმნა
რომანში ნახსენებია ხელოვნური ინტელექტის პროტოტიპები. მაგალითად, ინსტრუმენტი „ვერსიფიკატორი“ ქმნიდა ლიტერატურას და მუსიკას მმართველი პარტიის სტანდარტების მიხედვით, ადამიანის ჩარევის გარეშე. მართალია, ეს საკმარისი იყო მხოლოდ ასტროლოგიისთვის, კრიმინალური ქრონიკებისთვის, სპორტული რეპორტაჟებისთვის და უხამსი ფილმებისთვის. დღეს, ხელოვნური ინტელექტი კარგად არის გაწვრთნილი სურათებზე, რომლებსაც ჩვენ სპეციალურ აპლიკაციაში ვატარებთ.
მოთხრობის მთავარი გმირი თავის შემოქმედებაში იყენებდა მოწყობილობას, რომელსაც შეეძლო ამოეცნო ჩაწერილი საუბარი და ტექსტის სახით „ტელეეკრანზე“ ეჩვენებინა. ასეთ ფუნქციებს ასრულებენ თანამედროვე ბოტები და გაშიფვრის პროგრამები.
ორუელის რომანი: მასების აზროვნების მართვა
ოკეანიის მთავრობამ გამოიგონა უნიკალური „ახალმეტყველება“. მისგან ამოიღეს ყველა სიტყვა, რომელიც პარტიულ იდეოლოგიას ეწინააღმდეგებოდა, ზოგადი გრამატიკული წესების დაცვით. პოლიტიკოსებმა შექმნეს ახალი ლექსიკონი მოსახლეობისთვის გარკვეული პოზიციის ჩამოსაყალიბებლად. ახალმეტყველებას უნდა შეემცირებინა „აზრობრივი დანაშაულები“ – მავნე აზრები, რომლებიც დაკავშირებულია სიტყვებთან „თავისუფლება“ და „თანასწორობა“.
ჩვენ გვინდა გვჯეროდეს, რომ თანამედროვე საზოგადოებას შეუძლია შეინარჩუნოს საღი აზრი. ავტორის გზავნილი კი – დაგვეხმარება სწორი დასკვნების გამოტანაში და მშვიდობისა და სიყვარულის დაბრუნებაში ჩვენი შვილებისა და შვილიშვილებისთვის.
