ბოლო ათწლეულის გლობალური კრიზისები ვიღაცის სასტიკი ფანტაზიის ნაყოფს მოგვაგონებს. და კიდევ, დროდადრო გიჩნდება განცდა, რომ ეს ყველაფერი სადღაც უკვე გინახავს. ასეც არის! ორუელის სკანდალურმა რომანმა „1984“ თავის ფურცლებზე მოაგროვა მომავლის უამრავი შემაშფოთებელი წინასწარმეტყველება, რომლებიც თანდათან უკვე ხდება. ცნობილი ანტიუტოპიის ავტორი თანამედროვე საზოგადოებას და ტექნოლოგიას ისე აღწერს, თითქოს საკუთარი თვალით ნახა. ვივიენის დღევანდელ სტატიაში ყველაზე შოკისმომგვრელ დამთხვევებზე ვისაუბრებთ.
ორუელის რომანი
ჯორჯ ორუელმა მხოლოდ 47 წელი იცოცხლა, მაგრამ მონუმენტური მემკვიდრეობა დატოვა თავისი რომანების, მოთხრობების, ნოველებისა და ესეების სახით. რომანის „1984“-ის დაკვირვებულმა მკითხველებმა შეძლეს მწერლის 8 წინასწარმეტყველების პოვნა, რომლებიც უკვე ახდა. მართლაც შთამბეჭდავია!
წინასწარმეტყველება ადამიანების ერთმანეთის მიმართ სიძულვილის შესახებ მთელ მსოფლიოში
ამ შხამიანმა გრძნობამ რომანის გმირები ომების, ტოტალიტარიზმის, თავისუფლებების შეზღუდვისა და ფარული შეთქმულებებისკენ მიიყვანა. საკუთარი თავის და საზოგადოების მიმართ სიძულვილის გამო ადამიანებმა გადალახეს ზღვარი და ტექნოლოგიების გამოყენებით დაიწყეს საკუთარი თავის განადგურება. მათ გამოიყენეს გენური ინჟინერია მიზნობრივი პროგრამირებისთვის. დაანგრიეს საგანმანათლებლო სისტემა და ოჯახისა და ქორწინების ინსტიტუტი.
„ცივი ომის” კონცეფცია სწორედ ბრიტანელი პროზაიკოსის წყალობით შემოიღეს. იგი აღნიშნავდა ხალხთა ერთმანეთის მიმართ სიძულვილის ყოვლისმომცველ გამოვლინებას.
გაუთავებელი ომები
ორუელის სამყაროში დარჩენილია მხოლოდ 3 დიდი სახელმწიფო: ევრაზია, ოკეანია და ოსტაზია. დროის ნებისმიერ მონაკვეთში ორ ქვეყანას შორის მიმდინარეობდა სამხედრო კონფლიქტი. ყოველ 4 წელიწადში ერთხელ ოკეანია ცვლიდა მტერს და ოფიციალურ დოქტრინას, ხოლო ჭეშმარიტების სამინისტროს თანამშრომლები ასუფთავებდნენ და ცვლიდნენ დოკუმენტებში არსებულ მონაცემებს.
„ოკეანია ყოველთვის ომში იყო ოსტაზიასთან!” – იუწყებოდა პროპაგანდა. მანამდე კი სულ რაღაც ერთი კვირით ადრე იყო მასთან ალიანსში და ევრაზიას ებრძოდა. მაგრამ ამას ვერავინ დაამტკიცებდა – ქაღალდზე მტკიცებულება აღარ არსებობდა!
რა ხდება დღეს? მსოფლიოს ძირითადი სახელმწიფოები აწარმოებენ შეუჩერებელ ბრძოლას რესურსებისა და ჭკვიანი ტვინებისთვის და დასასრული არ ჩანს.
ვიდეო თვალთვალის მოწყობილობები
„1984“-ის შემქმნელი რომანში საუბრობს გარკვეულ „ტელეეკრანებზე“. ისინი ჰგავს დიდ ტელევიზორებს და გვხვდება ყველა სახლში და საჯარო ადგილას. მათი დახმარებით ხელისუფლება მოსახლეობაში საკუთარ იდეებს ავრცელებს. დამატებით, „ტელეეკრანების“ მეშვეობით ოკეანიის მოქალაქეებს აკონტროლებს რეპრესიული ორგანო – „აზრის პოლიცია“. მოწყობილობებს შეუძლიათ ამოიცნონ სახეები, მიმიკები და გამოააშკარაონ შეთქმულების მონაწილეები.
დღესდღეობით მაღალტექნოლოგიებმა დამატებით ისწავლეს სახეებისა და მეტყველების ამოცნობა. ნებისმიერ მცოდნეს, რომელსაც აქვს მავნე განზრახვა, შეუძლია გატეხოს ისინი პიროვნების დასაზვერად.
მაგალითად, 2014 წელს Facebook-ი ხმამაღალი სკანდალის ცენტრში აღმოჩნდა. მას კომერციულ მოსმენაში ედებოდა ბრალი. სანამ მომხმარებელი სტატუსს აახლებდა, აპი ავტომატურად ამოიცნობდა სატელევიზიო შოუებს და მუსიკას, რათა შემდეგ შესაბამისი რეკლამა ეჩვენებინა. Google და Apple-ის ხმოვანი ასისტენტები კი მთელი დღის განმავლობაში გვისმენენ.
„უფროსი ძმა გითვალთვალებს”
„1984“-ის სიუჟეტში უფროსი ძმა გვევლინება როგორც ერთგვარი გლობალური ზედამხედველი, რომელიც სჯის დაუმორჩილებლობას. პლაკატები, მისი გამოსახულებით ყველა კედლიდან უყურებდნენ ოკეანიის მცხოვრებლებს. სადაც არ უნდა წასულიყო ადამიანი, დიდი ძმის თვალები უთვალთვალებდა.
მსგავსი ტაქტიკა 2018 წელს ჩრდილოეთ კორეელმა პროპაგანდისტებმაც გამოიყენეს. კიმ ჩენ ინის პლაკატები ხალხს უფრო გულმოდგინე შრომისკენ მოუწოდებდა. ვენესუელის ყოფილი პრეზიდენტის უგო ჩავესის თვალები კი – ქვეყნის მაცხოვრებლებს სახლებისა და ბილბორდების ყველა კედლიდან უყურებდა.
ისტორიის „გასუფთავება“
ორუელის ყველაზე შემზარავი პროგნოზი ჭეშმარიტების ძიებას ეხება. მწერალს ეშინოდა, რომ იგი აღარავისთვის იქნებოდა საინტერესო ან უბრალოდ ინფორმაციულ ხმაურში ჩაიძირებოდა.
რომანის სიუჟეტის მიხედვით, ოკეანიის მთავრობა რეგულარულად აყალბებდა მონაცემებს და გარკვეულ ისტორიულ ფაქტებს შლიდა. მთელ ბინძურ საქმეს სიმართლის სამინისტრო აკეთებდა.
ამას დღეს ზოგიერთი ქვეყანაც აკეთებს. ისინი ისტორიას პოლიტიკურ იარაღად იყენებენ, თავიანთი იმპერიალისტური გეგმების გასამართლებლად. მათ მოსახლეობას არ სურს მონაცემთა გადამოწმება. ის იტაცებს იდეოლოგიას და მასობრივი დანაშაულის ჩამდენი ხდება.
ისტორიის წაშლის კიდევ ერთი მაგალითია დავიწყების უფლების შესახებ კანონის განხორციელება. მისი წყალობით ნებისმიერს შეუძლია მოითხოვოს ცილისმწამებლური ინფორმაციის საძიებო სისტემებიდან ამოღება.
მასშტაბური სამხედრო ბაზები
ორუელის რომანი აღწერს უზარმაზარ მცურავ ციხესიმაგრეებს, რომლებმაც „შთანთქეს იმდენი შრომა, რამდენიც რამდენიმე ასეული სატვირთო გემის მშენებლობაზე დაიხარჯებოდა“. ეს ჩაუძირავი სამხედრო ბაზები „იცავდა საზღვაო კომუნიკაციების სტრატეგიულ პუნქტებს“.
მათი თანამედროვე განსახიერებაა – ავიამზიდები და ხელოვნური კუნძულები, რომლებზეც განთავსებულია აეროპორტები, სამხედრო ბაზები, ვერტმფრენები, კურორტები და სავაჭრო ცენტრები. მაგალითად, 2015 წელს ჩინეთმა დაიწყო 3 კილომეტრზე მეტი სიგრძის ასეთი პლატფორმის შემუშავება. მანამდე მსგავს პროექტებს აშშ-ში და იაპონიაც შეისწავლიდნენ.
ხელოვნური ინტელექტი და ხმის ტექსტად გარდაქმნა
რომანში ნახსენებია ხელოვნური ინტელექტის პროტოტიპები. მაგალითად, ინსტრუმენტი „ვერსიფიკატორი“ ქმნიდა ლიტერატურას და მუსიკას მმართველი პარტიის სტანდარტების მიხედვით, ადამიანის ჩარევის გარეშე. თუმცა, ეს საკმარისი იყო მხოლოდ ასტროლოგიისთვის, კრიმინალური ქრონიკებისთვის, სპორტული რეპორტაჟებისთვის და უხამსი ფილმებისთვის. დღეს, ხელოვნური ინტელექტი კარგად არის დახელოვნებული სურათებზე, რომლებსაც ჩვენ სპეციალურ აპლიკაციაში ვატარებთ.
მოთხრობის მთავარი გმირი თავის შემოქმედებაში იყენებდა მოწყობილობას, რომელსაც შეეძლო ამოეცნო ჩაწერილი საუბარი და ტექსტის სახით „ტელეეკრანზე“ ეჩვენებინა. ასეთ ფუნქციებს ასრულებენ თანამედროვე ბოტები და გაშიფვრის პროგრამები. ჯერ-ჯერობით არც ისე უნაკლოდ, მაგრამ ალბათ ეს აპლიკაციებიც დაიხვეწება.
ორუელის რომანი: მასების აზროვნების მართვა
ოკეანიის მთავრობამ გამოიგონა უნიკალური „ახალმეტყველება“. ამოღებული იყო ყველა სიტყვა, რომელიც პარტიულ იდეოლოგიას ეწინააღმდეგებოდა, ზოგადი გრამატიკული წესების დაცვით. პოლიტიკოსებმა შექმნეს ახალი ლექსიკონი მოსახლეობისთვის გარკვეული პოზიციის ჩამოსაყალიბებლად. ახალმეტყველებას უნდა შეემცირებინა „აზრობრივი დანაშაულები“ – მავნე აზრები, რომლებიც დაკავშირებულია სიტყვებთან „თავისუფლება“ და „თანასწორობა“.
გვინდა გვჯეროდეს, რომ თანამედროვე საზოგადოებას შეუძლია შეინარჩუნოს საღი აზრი. ავტორის გზავნილი კი – დაგვეხმარება სწორი დასკვნების გამოტანაში და მშვიდობისა და სიყვარულის დაბრუნებაში ჩვენი მომავალი თაობებისთვის.
