იულია მენშოვას გადაცემის ახალი გამოშვების სტუმარმა, ფსიქოლოგმა ლარისა სურკოვამ, ისაუბრა იმაზე, რომ ბავშვებს უნდა მივცეთ უფლება – იყვნენ არასრულყოფილები და ასევე მან ისაუბრა აღზრდის სხვა მნიშვნელოვან პრინციპებზეც.
2024 წლის 13 მაისს რუსეთის, ბელორუსის, უზბეკეთისა და სხვა ქვეყნების მრავალი მაცხოვრებლის ყურადღება ყაზახეთისკენ იყო მიმართული. იქ, ასტანას დედაქალაქის სასამართლოში, 31 წლის სალთანატ ნუკენოვას სასტიკი მკვლელობის საქმეზე დასკვნითი მოსმენა გაიმართა. 2023 წლის 8-9 ნოემბრის ღამეს იგი გარდაიცვალა ქმრის მიერ 10 საათის განმავლობაში ცემის შემდეგ. ქვეყნის ნაციონალური ეკონომიკის ყოფილი მინისტრი კუანდიკ ბიშიმბაევი დამნაშავედ ცნეს და 24 წლით თავისუფლების აღკვეთა მიუსაჯეს.
ამ საქმეს დიდი რეზონანსი მოჰყვა – გამოძიების მსვლელობისას გაირკვა, რომ ქმარს მასზე სხვა დროსაც უძალადია. მისი ურთიერთობა ბიშიმბაევთან სწრაფად განვითარდა და შეყვარებულები გაცნობიდან მხოლოდ რამდენიმე თვის შემდეგ დაქორწინდნენ. მალე გოგონა ქმრისგან აგრესიის პირველი აფეთქების წინაშე აღმოჩნდა. ეს მოხდა ახალი წლის ღამეს – მაშინ ბიშიმბაევმა, გაბრაზებულმა, სადღესასწაულო სუფრა გადაატრიალა. დროთა განმავლობაში სიტუაცია მხოლოდ გაუარესდა.
სალთანატ ნუკენოვას ძმის თქმით, გოგონა მას ხშირად უგზავნიდა ფოტოებს სისხლჩაქცევებით: მას სურდა განცხადების დაწერა პოლიციაში, მაგრამ ეშინოდა. მან რამდენჯერმე დატოვა ქმარი და სხვა ქალაქში წავიდა, მაგრამ ყოველ ჯერზე ბრუნდებოდა. ყოფილმა მინისტრმა ახალგაზრდა ცოლს მეგობრების ნახვა აუკრძალა და სამსახურში არ უშვებდა – სალთანატს პირადი ფული არ ჰქონდა. სასამართლოში ასევე რამდენჯერმე გაჟღერდა ვერსია, რომ ნუკენოვა ბიშიმბაევისგან ინტიმური ვიდეოებით შანტაჟის გამო არ მიდიოდა.
იულია მენშოვამ თავისი გადაცემის ახალი გამოშვება ოჯახში ძალადობის თემას მიუძღვნა. ის ესაუბრა ფსიქოლოგ ლარისა სურკოვას თემაზე, თუ როგორ არ უნდა აღზარდონ მშობლებმა შვილი მომავალ ოჯახში ძალადობის მსხვერპლად. სურკოვამ განმარტა, რომ მისი რჩევა შესაფერისია როგორც ბიჭების მშობლებისთვის, რომლებიც ასევე განიცდიან ოჯახში ძალადობას, ასევე გოგონების მშობლებისთვის.
როგორ უნდა მოიქცნენ მშობლები, რომ შვილები არ აღზარდონ ოჯახური ძალადობის მსხვერპლად?
კრიტიკული რეაგირება საკუთარ შეცდომებზე
პირველი რჩევა, რაც ლარისა სურკოვამ მშობლებს მისცა, არის: არ არის საჭირო მტკივნეული თემების იგნორირება. ხშირად, როცა ადამიანები ხვდებიან, რომ რაღაც შეცდომა დაუშვეს (მაგალითად, ბავშვის აღზრდაში), მათ უჩნდებათ შინაგანი პროტესტი: „დიახ, მე უკეთ ვიცი“. ასეთ სიტუაციაში თავდაცვა კიდევ ერთი ნიშანია, რომელიც მიუთითებს იმაზე, რომ ოჯახური პრობლემა სრულად უნდა იქნას გაგებული.
ნუ უგულებელყოფთ თქვენი შვილის ხასიათს
„პატარა ბავშვები – პატარა საზრუნავი, დიდი ბავშვები – დიდი საზრუნავი, – გვეუბნება ხალხური სიბრძნე. მოზარდობა ბავშვის აღზრდის ყველაზე რთულ პერიოდად ითვლება, მაგრამ სწორედ ამ ეტაპს უნდა მიექცეს ყველაზე მეტი ყურადღება. ოჯახებში ხშირად იქმნება დამოკიდებულება, რომ არსებობს მშობლის აზრი და მცდარი აზრი. ეს იმიტომ ხდება, რომ ასაკთან ერთად ბავშვი იწყებს წინააღმდეგობის გაწევას და მას სჭირდება „საკუთარი ადგილის მიჩენა“.
„მე გარჩენ, ყველაფერს მე გყიდულობ, განათლებას გაძლევ, ასე რომ შენ ჩემი მოვალე ხარ“ – თუ ბავშვი ასეთ პირობებში ცხოვრობს, მას უჩნდება სურვილი, დაეთანხმოს ყველაფერს, გააკეთოს როგორც ეუბნებიან, დათმობაზე წავიდეს, მოერგოს სხვებს.
არ უნდა გამოიწვიოთ დანაშაულის გრძნობა
ჯანსაღი ფსიქიკის მქონე ბავშვის აღზრდის მიზნით, მასზე მანიპულირება არ შეიძლება. აქ საუბარია ისეთ ფორმულირებებზე, როგორიცაა „შენ ეს გააკეთე და ახლა მე თავს ცუდად ვგრძნობ“, „შენ ასე მოიქეცი და ახლა მე წნევა მაქვს“, „შენ დამტანჯე, თავს ცუდად ვგრძნობ“. ყველა მათგანი იწვევს დანაშაულის განცდას, ხოლო ბავშვის ფსიქიკაში „კარგი“ უდრის „საყვარელს“. ბავშვს სურს, რომ ასიამოვნოს მშობლებს, მაგრამ მოზარდობის ასაკში ის იწყებს ხასიათის გამოვლენას და მდგომარეობიდან გამოდის თუნდაც მცირე პრობლემების გამო.
ლარისა სურკოვა ამბობს, რომ სინამდვილეში, მოზარდობის ასაკში ბუნტი აბსოლუტურად ნორმალური ამბავია. მშვიდი და მორჩილი ბავშვები უფრო მეტად უნდა გაღელვებდეთ. ეს არის რისკის ჯგუფი, რადგან ისინი ასეთივე მორჩილნი დარჩებიან პარტნიორის მიმართ. დიდხანს მოითმენენ და ჩუმად იქნებიან.
მშობლებისთვის ერთ-ერთი მთავარი წესი უნდა იყოს ის ფაქტი, რომ ბავშვი, პრინციპში, არ უნდა იყოს მათთვის „მოსახერხებელი“. მისი რეალური გრძნობების დათრგუნვა და მოსმენის სურვილის უქონლობა, მოგვიანებით გამოიწვევს ბევრად უფრო სერიოზულ სიტუაციებს.
„მშობლები ყველაზე ხშირად ბავშვებზე ბრაზდებიან არა ბავშვების გამო“, – ხაზს უსვამს ფსიქოლოგი.
მოერიდეთ ჰიპერმზრუნველობას
გარე სამყაროს უსიამოვნებებისგან ბავშვის მთელი ძალით დაცვის სურვილიც არ იწვევს რაიმე კარგს. ფსიქოლოგების რჩევაა 5-6 წლის ასაკიდან უთხრათ თქვენს შვილს, რომ ადამიანები განსხვავებულები არიან, მათ შორის სახიფათოები და თავად სამყაროც არ არის „ვარდისფერი“. ეს მცდარი წარმოდგენა ხელს უშლის ბავშვს მოემზადოს რეალური ცხოვრებისთვის.
ურთიერთობის პირველ ეტაპზე მოძალადეები ყოველთვის თეთრ ცხენზე ამხედრებული პრინცების როლს ირგებენ, გოგონები კი მათ სრულიად ენდობიან, შემდეგ კი ღრმა შოკის მდგომარეობაში აღმოჩნდებიან, რომელთანაც დამოუკიდებლად გამკლავება რთულია. ისევე როგორც ტირანის მიტოვება: „მე მეუბნებოდნენ, რომ ყველა ადამიანი კარგია და მე შემიძლია შევცვალო იგი ან დავიმსახურო მისი სიყვარული“.
ყურადღება მიაქციეთ „ფრიადოსნის სინდრომს“
ამ სინდრომის მქონე ადამიანები ხშირად ხდებიან ოჯახში ძალადობის მსხვერპლნი. გოგონები, რომლებსაც ის აქვთ, უსიამოვნო სიტუაციებს დიდი ხნის განმავლობაში იტანენ. მათ შეიძლება არაერთხელ შეცვალონ ქცევა მოძალადის გულისთვის, მაგრამ რეალურად ეს არსად მიიყვანთ – მხოლოდ ოჯახში ძალადობის გამეორებამდე.
წარჩინებული მოსწავლის სინდრომიც საწყისს ბავშვობიდან იღებს და არის მშობლების მხრიდან დიდი მოლოდინების, სრულ გულგრილობაზე რეაქციისა და უფროსებზე შთაბეჭდილების მოხდენის სურვილის შედეგი. ზოგადად მიღწევები თანამედროვე საზოგადოებაში დიდ პრობლემად ითვლება, ამიტომ მნიშვნელოვანია, რომ ზოგჯერ შვილებს არასრულყოფილების უფლება მისცეთ.
ბოროტად ნუ გამოიყენებთ ფინანსურ სტიმულს წარმატებისთვის
ლარისა სურკოვა თვლის, რომ მნიშვნელოვანია არა მხოლოდ ბავშვების ფულით და საჩუქრებით დაჯილდოება კარგი შეფასებებისა და სხვა მიღწევებისთვის, არამედ მნიშვნელოვანია მათთვის ახალი ემოციების ჩუქებაც. წინააღმდეგ შემთხვევაში, ბავშვებს შეიძლება ნაადრევად შეექმნათ ფინანსური დამოკიდებულების კონცეფცია, რაც შემდგომში პარტნიორებთან ურთიერთობაში გამოვლინდება. მატერიალური ბერკეტები ხშირად გამოიყენება ოჯახებში, როდესაც ბავშვი იზრდება, ისინი ასევე იქცევიან მანიპულირების ერთ-ერთ მეთოდად: მაგალითად, როდესაც ბავშვს აიძულებენ დაკავდეს გარკვეული სპორტის სახეობით, რადგან ამაში თავიდანვე დიდი თანხა იყო ჩადებული.
„როგორ დავშორდე, მან იმდენი დახარჯა ჩემზე. რამეს როგორ ვეტყვი, მან იმდენი რამ მაჩუქა. ეს როგორმე უნდა ავანაზღაურო“, – ასეთი აზრები ზრდასრულ ასაკში მიუთითებს პარტნიორის მხრიდან ფინანსური ძალადობის განცდაზე.
არასოდეს დაუშვათ ფიზიკური ძალადობა
ფსიქოლოგის მონაცემებით, თანამედროვე მშობლების დაახლოებით 70% ვერ ხედავს ბავშვზე ფიზიკურ ძალადობაში პრობლემას და ნორმად მიიჩნევს. კიდევ ერთი ფსიქოლოგიური ტრავმა ბავშვს შეიძლება მიაყენოს ბოიკოტმა – როდესაც, პატარა დანაშაულის გამო, მშობლები წყვეტენ ვაჟთან ან ქალიშვილთან საუბარს და ზოგჯერ კეთილ ზრახვებს იმიზეზებენ: „ეს ყველაფერი შენი გულისთვისაა“. მათ ზრდასრულ ასაკში პარტნიორის მხრიდან ასეთი უარმყოფელი დამოკიდებულება შეიძლება ნორმად მოეჩვენოთ, თუმცა ჯანსაღი ურთიერთობის ერთ-ერთი პრინციპი საპირისპიროა – არა დუმილი, არამედ პრობლემების განხილვა.
პირველი ნაბიჯი, რომელიც ოჯახში ძალადობის მსხვერპლმა უნდა გადადგას, არის უახლოეს კრიზისულ ცენტრთან დაკავშირება, სადაც შეუძლია მიიღოს კვალიფიციური დახმარება ფსიქოლოგისგან. თუ ვინმე თქვენი ახლობელი განიცდის ოჯახურ ძალადობას, აცნობეთ მას, რომ მზად ხართ მოისმინოთ მათი ისტორია და, საჭიროების შემთხვევაში, გაუწიოთ შესაძლო დახმარება.
